Vai trò quan trọng của vi chất dinh dưỡng

Vi chất dinh dưỡng có vai trò quan trọng trong việc tham gia xây dựng các mô, tế bào, hệ thống miễn dịch của cơ thể và tham gia vào các hoạt động như hô hấp, chuyển hóa, bài tiết của tế bào cùng nhiều hoạt động khác của các cơ quan trong cơ thể.

Cán bộ trạm y tế phường Thới An hướng dẫn bà mẹ cách chế biến chén cháo dinh dưỡng cho trẻ tại một buổi thực hành dinh dưỡng.

Vi chất dinh dưỡng cũng tham gia vào việc duy trì sự cân bằng của hệ thống nội môi, giúp phục hồi các tế bào, các mô bị tổn thương, là thành phần chủ yếu để cơ thể sản xuất các enzyme, hormone và những chất cần thiết khác cho tăng trưởng và phát triển của cơ thể.  Cơ thể chỉ cần với một lượng nhỏ vi chất dinh dưỡng nhưng khi thiếu những vi chất này sẽ gây rất nhiều hậu quả trầm trọng như: ảnh hưởng đến sức khỏe, trí tuệ, khả năng sinh sản và lao động của người lớn, cản trở sự tăng trưởng và phát triển toàn diện của trẻ em. Thiếu vi chất cũng gây ra một số bệnh như khô mắt, mù lòa do thiếu vitamin A, bệnh thiếu máu do thiếu sắt, bệnh bướu cổ và đần độn do thiếu I ốt, bệnh còi xương ở trẻ em, loãng xương ở người lớn tuổi, yếu tố nguy cơ làm nặng thêm tình trạng nhiễm trùng và bệnh mãn tính, tác động đáng kể đến tình hình bệnh tật, tử vong và chất lượng cuộc sống. 

Theo Tổ chức Y tế thế giới, ước tính trên thế giới có trên 2 tỉ người bị thiếu máu, gần 2 tỉ người thiếu I ốt và 254 triệu trẻ em tuổi tiền học đường bị thiếu vitamin A. Có 779 triệu người bị thiếu máu, 624 triệu người bị thiếu I ốt và 127 triệu trẻ em tuổi tiền học đường bị thiếu vitamin A ở các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Trong thời gian qua mặc dù tình trạng dinh dưỡng người dân đã được cải thiện rất nhiều nhưng tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu vitamin A, sắt, và I ốt cũng còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng Quốc gia năm 2009, tỷ lệ thiếu máu dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi là 29,2%, ở phụ nữ tuổi sinh đẻ là 28,8%, phụ nữ mang thai 36,5%; tỉ lệ thiếu vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ dưới 5 tuổi toàn quốc là 12,3%. Tình trạng thiếu hụt I ốt toàn quốc là 54,4%. 

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu hụt vi chất dinh dưỡng, trong đó chủ yếu là do thiếu kiến thức đúng về vai trò, chức năng, tầm quan trọng của vi chất dinh dưỡng; thực hành dinh dưỡng không hợp lý, ăn không đa dạng thực phẩm, ít uống sữa; nhu cầu tăng vào các giai đoạn mang thai, cho con bú, trẻ em đang giai đoạn tăng trưởng nhưng cung cấp không đủ; mắc các bệnh lý nhiễm trùng, nhiễm ký sinh trùng làm tiêu hao nhiều vi chất dinh dưỡng; mắc các bệnh lý ở đường tiêu hóa khiến quá trình hấp thu vi chất dinh dưỡng bị ảnh hưởng. 

Để hạn chế tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng

Có nhiều giải pháp can thiệp góp phần hạn chế tình trạng thiếu vi chất tại Việt Nam đã được triển khai trên tất cả các tỉnh/thành: 

Bổ sung vi chất dinh dưỡng dưới dạng thuốc:

Từ năm 1988, Bộ Y tế đã triển khai Chương trình phòng chống thiếu vitamin A và bệnh khô mắt. Hàng năm, các tỉnh/thành tổ chức Chiến dịch uống vitamin A liều cao đại trà 2 lần trong năm cho tất cả trẻ 6-36 tháng tuổi hoặc 6-59 tháng tuổi đối với các tỉnh/thành khó khăn, vùng sâu vùng xa theo phác đồ của Tổ chức Y tế thế giới. Chương trình còn bổ sung vitamin A liều cao cho bà mẹ ngay sau sinh. Tình trạng thiếu vitamin A đã cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, thiếu vitamin A vẫn còn phổ biến chính vì vậy việc bổ sung vitamin A cho các đối tượng nguy cơ cần được tiếp tục duy trì trong thời gian tới. Bổ sung viên sắt bằng đường uống cho phụ nữ mang thai và phụ nữ tuổi sinh đẻ cũng đã được triển khai, tỉ lệ thiếu máu trong cộng đồng có xu hướng giảm trong các năm qua nhưng vẫn có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng ở mức trung bình. 

Bổ sung vi chất vào thực phẩm

Từ năm 1994, thực hiện Quyết định số 481/TTg ngày 8/9/1994 của Thủ tướng Chính phủ về việc tổ chức và vận động toàn dân sử dụng muối I ốt. Sau 10 năm triển khai chương trình, năm 2005, tình trạng thiếu I ốt trong cộng đồng đã giảm đáng kể, tỉ lệ bướu cổ ở trẻ 8 - 10 tuổi từ 22,4% giảm còn 3,5%; tỉ lệ sử dụng muối I ốt đạt 92,3%. Hiện nay, tình trạng thiếu I ốt đang có xu hướng quay trở lại, tỉ lệ sử dụng muối I ốt giảm đáng kể. Ngoài ra, thói quen sử dụng gia vị mặn để chế biến thức ăn của người dân đã thay đổi, người dân thường xuyên dùng nước mắm, hạt nêm, bột canh trong chế biến thức ăn hàng ngày là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh thiếu I ốt.    

Chính vì vậy để bổ sung vi chất dinh dưỡng, hạn chế tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 09/2016/NĐ-CP ký ngày 28/1/2016 về việc qui định tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm. Theo đó, Chương II của Nghị định, Điều 5 và Điều 6 qui định thực phẩm bắt buộc tăng cường vi chất dinh dưỡng, cụ thể là:

- Trong Điều 5 nội dung có yêu cầu vi chất dinh dưỡng bắt buộc tăng cường vào thực phẩm gồm: sắt, kẽm, vitamin A, I ốt.

- Điều 6 của Chương II khoản 1 được qui định:

           Khoản 1: Thực phẩm bắt buộc tăng cường vi chất dinh dưỡng như:

            + Muối phải tăng cường I ốt.

            + Bột mì dùng trong chế biến thực phẩm phải tăng cường sắt và kẽm.

            + Dầu ăn thực vật tăng cường vitamin A (dầu đậu nành, dầu cọ, dầu hạt cải, dầu đậu phộng).

            Khoản 2: Ngoài ra, thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng qui định tại khoản 1, Điều 6 phải đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng phải phù hợp với qui định của pháp luật về an toàn thực phẩm.

Nghị định có hiệu lực thi hành kể từ ngày 15 tháng 3 năm 2016.

Việc đẩy mạnh truyền thông, cung cấp kiến thức về phòng chống thiếu vi chất cũng rất quan trọng, góp phần cải thiện tình trạng dinh dưỡng:

+ Truyền thông trực tiếp thông qua cán bộ y tế và cộng tác viên dinh dưỡng trong các đợt cho trẻ uống vitamin A; cân, đo trẻ; tổ chức các buổi giáo dục truyền thông dinh dưỡng phối hợp tổ chức thực hành dinh dưỡng tại cộng đồng cho bà mẹ mang thai và bà mẹ đang nuôi dưỡng trẻ nhỏ về các nội dung (dinh dưỡng hợp lý cho thai phụ, cách chế biến chén cháo dinh dưỡng đủ các nhóm thực phẩm cho trẻ…).

+ Truyền thông gián tiếp thường xuyên qua truyền hình, loa đài phát thanh, tờ rơi, tờ bướm, pa no, áp phích giúp người dân chủ động, biết cách lựa chọn thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng, đa dạng hóa bữa ăn, giữ gìn vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường để nâng cao sức khỏe.

Nói tóm lại: Vi chất dinh dưỡng không tự sinh ra trong cơ thể nên cần được bổ sung cho trẻ. Nguồn bổ sung từ các loại  thực phẩm và vi chất tổng hợp là điều vô cùng quan trọng cho sự phát triển của trẻ.