Dự án Sốt xuất huyết trong bối cảnh Biến đổi khí hậu, cơ hội cho ngành y tế dự phòng Cần Thơ
Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang tác động lên sức khỏe người dân
ngày càng nặng, thời tiết mưa lũ, nắng
nóng bất thường đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển các loại dịch bệnh
nguy hiểm như sốt rét, sốt xuất huyết (SXH), bệnh tay chân miệng… đe dọa sức
khỏe cộng đồng.
Theo các chuyên gia dịch tễ học, SXH gia tăng có thể do nhiều
nguyên nhân như đô thị hóa, di dân từ các vùng nông thôn ra thành thị ngày càng
tăng, tình trạng ô nhiễm môi trường sống, lũ lụt,.. và các yếu tố khí hậu như
nhiệt độ, lượng mưa và độ ẩm. SXH trở thành vấn đề sức khỏe cộng đồng, tác động
ngày càng nặng nề lên đối tượng dễ bị tổn thương, đặc biệt là người nghèo. Theo
ước tính, 1/3 chi phí điều trị SXH từ ngân sách nhà nước, 2/3 còn lại là của
người dân, chưa kể số ngày lao động mất đi của cả người bệnh và người chăm sóc.
SXH góp phần làm gia tăng gánh nặng cho gia đình và xã hội, làm cho người nghèo
càng nghèo thêm, cản trở sự phát triển chung của thành phố.
Nhận thức được tác hại của BĐKH đến sức khỏe cộng đồng, ngành Y
tế Cần Thơ đã kết hợp với Trường Đại học Y Dược, Trường Cao đẳng Y tế, Văn phòng
BĐKH, tổ chức ISET xây dựng và đề xuất dự án “Nâng cao khả năng chống chịu của
thành phố Cần Thơ thông qua nghiên cứu và can thiệp có sự tham gia về bệnh sốt
xuất huyết trong bối cảnh biến đổi khí hậu” trong khuôn khổ chương trình Mạng
lưới các thành phố Châu Á có khả năng chống chịu với BĐKH giai đoạn 3 giữa Ủy
ban nhân dân thành phố Cần Thơ và Viện Chuyển đổi môi trường và Xã hội (ISET) được
ký kết vào tháng 12 năm 2010, nhằm nâng cao năng lực cán bộ, giúp cho ngành y
tế dự phòng ứng phó và giảm thiểu những thiệt hại dịch bệnh gây nên. Dự án đã
được nhà tài trợ Rockerfeller phê duyệt và chính thức đi vào hoạt động từ tháng
4 năm 2012, với số tiền tài trợ gần 7 tỉ đồng, thời gian thực hiện trong 3 năm,
có thể xem đây là cơ hội rất lớn cho ngành y tế dự phòng TP Cần thơ nâng cao
năng lực cán bộ, khả năng chống chịu và phòng chống dịch bệnh trong hoàn cảnh
BĐKH, đặc biệt là các dịch bệnh nguy hiểm xuất hiện ngày càng nhiều, diễn biến
phức tạp, đe dọa sức khỏe cộng đồng như dịch tiêu chảy, SXH, tay chân miệng…
Dự án có hai hợp phần chính là nghiên cứu và các biện pháp can
thiệp. Năm thứ nhất chủ yếu thực hiện nghiên cứu, thành lập và vận hành hệ
thống theo dõi và quan trắc, đánh giá khả năng tiếp cận của các đối tượng dễ bị
tổn thương đối với các dịch vụ y tế công cộng. Năm thứ hai và ba sẽ tập trung
nghiên cứu kiến thức, thái độ và hành vi của đội ngũ nhân viên y tế và cộng
đồng. Trong giai đoạn này, cũng sẽ tiến hành thu thập và phân tích các kinh
nghiệm ứng phó với bệnh SXH trong bối cảnh BĐKH ở Việt Nam và trên thế
giới để tham khảo trong quá trình xây dựng các can thiệp. Từ các phát hiện của
nghiên cứu, sẽ tiến hành xây dựng biện pháp can thiệp và thực hiện thí điểm ở 4
phường thuộc 2 quận Ninh Kiều và Bình Thủy, nơi tập trung những đối tượng dễ bị
tổn thương, dễ bị tác động bởi BĐKH và có độ phơi nhiễm cao với bệnh SXH. Trong
quá trình can thiệp, các bài học kinh nghiệm sẽ được đúc kết, rút kinh nghiệm chia
sẻ thông qua các hội thảo, và thông qua phương pháp giáo dục hành động.
Dự án sẽ xây dựng các kế hoạch can thiệp dựa trên kết
quả nghiên cứu để huy động người dân tham gia vào các hành động kiểm soát mang
tính bền vững và để trao đổi có hiệu quả với người dân ở các khu đô thị và cận
đô thị đang ngày càng mở rộng với nguy cơ về muỗi Aedes aegypti (loài muỗi
trung gian truyền bệnh SXH) tăng cao do ảnh hưởng của BĐKH, đối tượng hưởng lợi
trực tiếp sẽ là cộng đồng địa phương, khoảng 30.000 người ở 4 xã, phường nghèo
khu vực đô thị, những người sống trong điều kiện nghèo khó, ít có cơ hội tiếp
cận các dịch vụ sức khỏe. Dựa vào những yếu tố đã xác định trong nghiên cứu
dịch tễ học và các phát hiện của điều tra KAP (thái độ, kiến thức, hành vi), dự
án này sẽ thiết lập hệ thống thí điểm về theo dõi và quan trắc chủ động về tình
hình dịch bệnh SXH tại 4 phường nhạy cảm với tác động BĐKH và phơi nhiễm cao
với dịch SXH, nhằm xây dựng cơ sở dữ liệu đầy đủ và đáng tin cậy cho công việc
sau này là phân tích và kiểm chứng mối quan hệ giữa dịch bệnh và các yếu tố đã
xác định. Dự án không chỉ thu thập ý kiến của cộng đồng mà còn tổ chức các hội
thảo cho lãnh đạo chính quyền các cấp, các tổ chức quần chúng, tổ chức phi
chính phủ, các chuyên gia nhằm tìm ra những kế hoạch can thiệp thiết thực với
nhu cầu phòng chống bệnh SXH, nâng cao năng lực và khả năng chống chịu của các
cấp chính quyền và hệ thống y tế dự phòng trong bối cảnh đô thị hóa và BĐKH
diễn ra nhanh chóng.
Ths. Nguyễn Văn Việt
Theo Trung tâm YTDP TP. Cần Thơ