Cục An toàn thực phẩm ban hành công văn số: 1422 /ATTP-NĐTT ngày
06 tháng 07 năm 2022 về tăng cường công tác phòng chống ngộ độc do độc tố tự
nhiên. Công văn nêu rõ: Thời gian gần đây, tại một số địa phương, đặc biệt là
khu vực miền núi phía Bắc, Miền Trung, Tây Nguyên và một số tỉnh ven biển xảy
ra các vụ ngộ độc do ăn động vật, thực vật có chứa độc tố tự nhiên (như nấm độc,
côn trùng độc, quả rừng, cây rừng, cóc, so biển, cá nóc...), trong đó đã có những
trường hợp tử vong và hậu quả nặng nề cho những người bị ngộ độc dù được chữa
khỏi. Người dân cần cẩn thận với những thực phẩm có chứa độc tố tự nhiên sau đây:
Thức ăn là thực vật có chất độc
1. Khoai tây mọc mầm hoặc có màu xanh có chất solanine và
alpha-chaconine gây độc, nếu nhẹ ở đường tiêu hóa như đau bụng, nôn mửa và tiêu
chảy; nặng hơn, các triệu chứng sẽ trầm trọng và đau đớn hơn. Chất solanine
cũng có trong quả cà chua xanh, nên bỏ hạt cà chua khi chế biến.
Cà chua xanh. Ảnh nguồn: Internet
2. Nấm độc chứa chất Muscari, Amatoxin,
Monomethyl-hydrazine. Không ăn nấm rừng và nấm mọc tự nhiên bởi rất khó nhận biết
nấm độc và nấm không độc. Cần nhớ là ngay cả chuyên gia về nấm cũng có thể bị
nhầm nấm độc với nấm lành.
3. Sắn (khoai mì), măng tre: có chất Acid xyanhydric: Người
ăn phải chất này với hàm lượng cao sẽ bị ngộ độc. Cách tốt nhất để loại bỏ chất
xyanua trong sắn là lột vỏ, sau đó ngâm trong nước lạnh nhiều giờ trước khi luộc,
nên mở nắp nồi để chất xyanua bay đi, độc chất sẽ giảm đáng kể.
4. Lạc (đậu phộng) nếu bảo quản không tốt, để trong môi trường
ẩm ướt..., lạc dễ bị mốc. Nấm mốc trên lạc chứa aflatoxin rất độc, người ăn phải
sẽ đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy... Phòng tránh bằng cách phơi khô, bảo quản tốt,
tránh để ẩm mốc; không ăn những hạt lạc đã bị mốc, thâm đen hoặc những hạt bất
thường. chất này có thể gây ung thư gan về sau.
5. Hạt điều thô chứa urushiol - một độc tố, khi ăn hạt điều
có chứa chất độc với số lượng lớn có thể gây tử vong. Bạn chỉ mua và dùng làm
thực phẩm hạt điều thô đã được xử lý bằng cách hấp lên.
6. Củ cải trắng chứa độc tố furocoumarins. Chất độc này thường
cao nhất trong lớp vỏ, có thể gây đau dạ dày hoặc phản ứng rát bỏng trên da khi
tiếp xúc. Do đó, khi chế biến món ăn, bạn cần gọt bỏ sạch vỏ và phần hư hỏng
trên củ để tránh độc. Khi được nấu chín, nướng, gia nhiệt trong lò vi sóng, củ
cải cũng hết độc.
7. Đậu tằm tự nó chứa một số loại enzyme, có tác động nhất định
đối với cơ thể con người, có thể gây ra hội chứng tán huyết dị ứng sau khi ăn đậu
tươi… nếu không cấp cứu kịp thời, xảy ra thiếu máu nặng sẽ gây ra tử vong. Vì vậy
cần lưu ý rằng đây không phải là món bạn có thể ăn sống.
8. Hạt hạnh nhân: Có hai loại hạnh nhân: hạnh nhân ngọt và hạnh
nhân đắng. Những hạt hạnh nhân đắng có chứa một lượng hydrogen cyanide độc hại
tương đối lớn. Các chuyên gia cho biết chỉ cần ăn 7-10 hạt hạnh nhân đắng cũng
có thể gây ra rắc rối cho sức khỏe ở người lớn và có thể gây tử vong ở trẻ em.
Hạnh nhân đắng cần phải được xử lý chế biến trước khi ăn mới có thể tránh độc.
9. Anh đào (Cherry): Trong lá và hạt quả anh đào có chứa các
hợp chất có độc tính cao. Vì vậy, những hạt của anh đào bị nghiền nát, nhai, hoặc
chỉ bị hư hỏng nhẹ, chúng sẽ tạo ra axit hydrocyanic gây độc, không nên ăn hạt.
10. Đậu đỗ: có chất phytohaemagglutinin. Nếu đậu không được
nấu chín dúng cách nó có thể gây ra một loạt các triệu chứng khác nhau, từ khó
chịu nhẹ đến đau rất nặng và thậm chí nhận được ngộ độc thực phẩm. Nếu như tiêu
thụ lectin dài hạn đã được kết nối với bệnh celiac hoặc ung thư đại trực tràng.
11. Ăn phải lá ngón: trong lá ngón có chứa một chất kịch độc
có thể giết người ngay lập tức, đó là hoạt chất cực độc alkaloid. Đây là một loại
độc tố nguy hiểm. Loại độc trong lá ngón ngấm rất nhanh chỉ mất 5 - 30 phút qua
đường tiêu hóa, thời gian gây chết người trung bình từ 1 - 7 giờ.
12. Mộc nhĩ tươi chứa độc chất Porphyrin. Chỉ nên ăn mộc nhĩ
khô, ngâm trong nước nấu lên thì mới an toàn. Không nên ăn mộc nhĩ tươi vì
trong chúng có chất độc ko tốt cho sức khỏe.
Thức ăn là động vật có chất độc
1. Cóc: chứa bufotoxine - một chất cực độc, bền với nhiệt,
có trong gan, trứng, da, mủ, mắt và hạch thần kinh (dọc hai sống lưng), có thể
gây chết người trong thời gian cực ngắn. Ước tính lượng bufotoxin trong 1 con
cóc có thể gây chết cho 4-5 người khỏe mạnh.
2. Cá Nóc: có chất Tetraodontidae rất độc, có ở da, ruột,
gan, cơ bụng, túi tinh và nhiều nhất ở trứng cá, vì vậy con cái độc hơn con đực
và đặc biệt mùa sinh sản. Đây là một loại độc tố thần kinh cực độc, gấp hơn
1.200 lần so với cyanua. Độc tố của một con cá đủ giết chết 30 người.
Cá nóc. Ảnh nguồn: Internet
3. Con sam thường phân bố vùng ven biển, sống từng cặp. Mỗi
cặp sam thường đẻ rất nhiều trứng do đó người ta thường bắt sam để lấy trứng ăn
là chính.Trong khi đó, so biển là một loài có độc, khi ăn có thể dẫn đến chết
người. Loài này sống ở ven biển, nơi các lạch nước ngọt.Chúng có hình dạng rất
giống sam biển nhưng kích thước nhỏ hơn và không đi theo thành từng cặp. Chất độc
giết người trong loài so biển là tetrodotoxin, cực độc giống độc tố của cá nóc.
4. Mật cá trắm: Trong mật cá có một chất alcol steroid là 5
a cyprinol, chất này sau khi vào dạ dày, được hấp thu vào máu đi tới gan, thận
gây ra suy gan và suy thận cấp. Bạn nhớ rằng không bao giờ uống hoặc để cho người
thân của bạn uống mật cá trắm.
5. Bạch tuộc đốm xanh: chứa các độc tố tetrodotoxin,
histamine, tryptamine, octopamine,
taurine, acetylcholine và dopamine. Độc tố này có thể gây ra chứng buồn
nôn, ngừng hô hấp, suy tim, liệt nặng và đôi khi hoàn toàn, mù, và có thể gây tử
vong trong vài phút nếu không được chữa trị. Dù có kích cỡ nhỏ nhưng lại chứa đủ
độc tố để giết hai mươi sáu người trưởng thành trong vài phút.
6. Loài nhuyễn thể (thuộc ngành thân mềm như trai, sò, ốc, hến,
ngao, mực, bạch tuộc) có chất Mytilotoxin, khi ăn phải sẽ gây đau bụng, tiêu chảy.
Muốn tránh được những bệnh trên, chỉ nên ăn các loài nhuyễn thể này lúc nó còn
sống. Những con đã chết rất nhanh bị phân hủy, có thể tạo thành chất độc
mytilotoxin, gây ngộ độc cho người ăn. Khi chế biến loại thực phẩm này, cần phải
nấu thật chín vì chúng có thể là trung gian truyền