Từ giải Nobel y học về tế bào gốc đến tái tạo tế bào mạnh khỏe trường sinh
[ Cập nhật vào ngày (04/01/2013) ]
- [ Số lần xem: 1372 ]
Viện Karolinska –Stockholm - Thụy Điển vừa trao giải Nobel y học năm 2012 cho hai nhà khoa học là ông John Gurdon (người Anh) và ông Shinya Yamanaka (người Nhật), với công trình nghiên cứu tái tạo tế bào trưởng thành để thành tế bào gốc ban đầu. Đây là một cuộc cách mạng nhận thức y học về cơ chế phát triển của các tế bào và cơ quan nội tạng
Năm 1962, John Gurdon đã thực hiện thí nghiệm thay thế nhân tế bào chưa trưởng thành trong một tế bào trứng ếch bằng nhân của một tế bào ruột trưởng thành. Kết quả là tế bào trứng của ếch bị biến đổi này vẫn phát triển thành một con nòng nọc bình thường. ADN của tế bào trưởng thành vẫn có tất cả các thông tin cần thiết để phát triển thành tất các các loại tế bào cơ thể ếch (sự chuyên môn hóa của tế bào có thể tái tạo)
Năm 2006, Shinya Yamanaka đã khám phá tế bào trưởng thành ở chuột có thể tái lập trình để trở thành các tế bào gốc chưa trưởng thành bằng cách đưa vào một vài gene đã có thể tái lập trình các tế bào trưởng thành trở thành tế bào gốc vạn năng (pluripotent stem cell) - tế bào gốc vạn năng là thuật ngữ chỉ những tế bào chưa trưởng thành có khả năng phát triển thành tất cả các loại tế bào trong cơ thể.
Thật ra, từ xa xưa các nhà khoa học đã biết rằng một số loài vật có thể tái tạo các bộ phận đã mất trên cơ thể giống như loài sao biển và vài loại bò sát….
Ở cơ thể con người chúng ta cũng có chung đặc điểm này. Mặc dù cơ thể con người không thể tái tạo bộ phận bị mất, nhưng tế bào máu, tế bào da hay các tế bào khác vẫn thường xuyên được tái sinh. Vào những năm 1950 trong quá trình tiến hành thí nghiệm với tủy xương, các nhà khoa học đã khám phá những tế bào “toàn năng” có thể tái tạo mô đã dẫn đến phát hiện về sự tồn tại của “tế bào gốc” trong cơ thể; từ đó các nhà khoa học phát triển kỹ thuật cấy ghép tủy xương hiện đang được ứng dụng rộng rãi trong y học. Từ thành tựu cấy ghép tủy xương, các nhà khoa học nhận ra được tiềm năng y học của kỹ thuật tái tạo, tiếp tục tìm kiếm những tế bào tương tự trong phôi.
Năm 1995, từ sự thành công tách được dòng tế bào gốc của dòng tế bào phôi một loài linh trưởng, đến năm 1998, James Thomson đã thành công tách tế bào gốc phôi người.
Quá trình hình thành con người đã chứng minh tế bào phôi có khả năng sản sinh ra mọi loại tế bào trong cơ thể. Tế bào gốc có khả năng biến đổi thành nhiều loại tế bào chuyên biệt: tế bào cơ, tế bào ruột, tế bào thần kinh, tế bào sụn…
Tế bào gốc phôi có thể được tạo ra từ thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).
Tế bào gốc phôi người còn có thể có được từ kỹ thuật chuyển nhân tế bào, (tế bào da tạo ra tế bào gốc phôi)
Tế bào gốc cũng có thể thu được từ dây cuốn rốn, nhau thai. Đây là nguồn tế bào gốc có thế tiếp cận được, so với mô não hay tủy xương trưởng thành, các nhà khoa học có thể sản xuất những tế bào này trên đĩa nuôi cấy nhưng rất giới hạn.
Mới đây, các nhà khoa học cũng đã khám phá sự tồn tại của tế bào gốc trong răng sữa của trẻ em và nước ối bao xung quanh thai nhi. Những tế bào này cũng có thể có tiềm năng hình thành nên nhiều loại tế bào khác. Nghiên cứu tìm hiểu đặc điểm những tế bào này rất hứa hẹn, nhưng mới chỉ được thực hiện ở giai đoạn đầu.Hiện nay các nhà khoa học vẫn chưa xác định được hết mọi tế bào gốc trưởng thành trong các cơ quan quan trọng của cơ thể người. Một số mô như não, mặc dù có tế bào gốc tồn tại nhưng chúng lại không hoạt động, do đó chúng không sẵn sàng phản ứng với tế bào bị chấn thương hay tổn hại. Hiện thời các nhà khoa học cũng đang tìm kiếm cách thức kích thích những tế bào gốc đang hiện diện để chúng phát triển và tạo ra đúng loại tế bào cần thiết nhằm thay thế tế bào bị hủy hoại. Sự biệt hóa tế bào gốc chứng minh rắng một số tế bào gốc trưởng thành có thể có tiềm năng tạo ra các loại tế bào khác, tế bào gốc trong tủy xương, không những chỉ tạo ra máu, mà còn góp phần vào việc tái sinh về sự hư hại của gan, thận, tim, phổi và các cơ quan bị hủy hoại khác. Nếu có thể kiểm soát quá trình biệt hóa của tế bào gốc trưởng thành trong phòng thí nghiệm, những tế bào này có thể trở thành nền tảng cho những liệu pháp điều trị nhiều căn bệnh nan y. Tế bào gốc trưởng thành có thể được phục hồi bởi các mô lấy từ bệnh nhân, nuôi dưỡng trong các dĩa cấy và kích thích để phát triển thành nhiều loại tế bào trưởng thành. Việc sử dụng tế bào gốc cho phương pháp trị liệu, thay vì dùng tế bào gốc phôi, có nhiều thuận lợi và mang một ý nghĩa quan trọng đối với lãnh vực khoa học, luân lý và chính trị.
Tạo tế bào gốc từ chính mô của bệnh nhân có thể loại bỏ hoàn toàn vấn đề hệ thống miễn dịch không chấp nhận.
Khám phá về tế bào gốc và những ứng dụng của tế bào gốc thắp sáng lên hy vọng về tiềm năng y học của kỹ thuật tái sinh kéo dài tuổi thọ cho con người bao đời mơ ước. Các nhà khoa học có thể tái tạo mô bị lão hóa hoặc bị bệnh tật hủy hoại nhờ nguồn cung cấp những tế bào mới mạnh khỏe từ tế bào gốc tạo ra.Với những công thức dinh dưỡng khác nhau phối hợp với các yếu tố khác nhau, các nhà khoa học hy vọng có thể sản xuất từ tế bào gốc thành khoảng 200 loại tế bào khác nhau của cơ thể như: Tế bào tụy tạng (Pancreatic Islet Cells) – có thể sử dụng điều trị bệnh tiểu đường - Tế bào cơ (Muscle Cells) – có thể khôi phục hoặc thay thế tim bị tổn thương - Tế bào thần kinh (Nerve Cells) – ứng dụng trong điều trị chứng não suy (Alzheimer) và bệnh Parkinson, chấn thương cột sống.
Triển vọng của nghiên cứu tế bào gốc và ứng dụng trong điều trị tìm kiếm liệu pháp khôi phục hoặc thay thế các tế bào tổn thương nhờ những tế bào tạo ra từ tế bào gốc, mang hy vọng đến cho những người bệnh ung thư, tiểu đường, tim mạch, chấn thương cột sống cũng như các chứng rối loạn khác. Tế bào gốc phôi và tế bào gốc trưởng thành đều là những cơ sở để các nhà khoa học hướng đến phát triển những phương thức mới, có giá trị nhằm sản xuất dược phẩm trường sinh.
DS Trần Hữu Thiết-(Sở Y tế Cần Thơ - Ban Quản lý Dự án các công trình y tế)
-
In bài viết