Ngày Dân số Thế giới 11/7 năm nay mang chủ đề: “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi” nhằm nhấn mạnh vai trò và quyền lợi của mỗi cá nhân trong việc được quyền quyết định việc sinh con, khoảng cách sinh và cách nuôi dạy con cái theo mong muốn, điều kiện và hoàn cảnh của mỗi cá nhân, mỗi gia đình.

Kết quả điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024, do Tổng cục Thống kê thực hiện, cho thấy, tổng tỷ suất sinh của Việt Nam là 1,91 con/phụ nữ, đây là mức sinh thấp nhất từ trước đến nay.

Cụ thể, tổng tỷ suất sinh của khu vực thành thị là 1,67 con/phụ nữ, thấp hơn so với khu vực nông thôn (2,08 con/phụ nữ). Tổng số có 32 tỉnh/thành phố có mức sinh thấp hơn mức sinh thay thế (dưới 2,1 con/phụ nữ). Trong đó, TP Hồ Chí Minh là địa phương có mức sinh thấp nhất cả nước (1,39 con/phụ nữ), Hà Giang có mức sinh cao nhất cả nước (2,69 con/phụ nữ).

Cán bộ dân số tuyên truyền chính sách dân số cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.

Mức sinh của TP Cần Thơ (cũ) còn thấp, năm 2023 là 1,44 con/phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và năm 2024 là 1,45 con. Tỷ lệ này rất thấp so với mức sinh thay thế là 2,1 con/phụ nữ. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tâm lý ngại sinh, cả chủ quan và khách quan. Ngành chức năng đã báo động về thực trạng này cùng những hệ lụy nghiêm trọng trong tương lai; đồng thời, kêu gọi các cấp, các ngành chung tay thực hiện các giải pháp khuyến sinh trong cộng đồng.

Hiện nay vấn đề vận động các cặp vợ chồng sinh thêm con hết sức khó khăn bởi nhiều lý do, trong đó có lý do là không đảm bảo điều kiện kinh tế nuôi dạy con. Mặt khác, một số cặp vợ chồng có điều kiện, muốn sinh thêm con thì vướng những quy định đối với, cán bộ, công chức, viên chức...

Còn một số lý do khiến mức sinh của thành phố thấp do tình trạng hiếm muộn. Theo sổ quản lý cộng tác viên dân số 9 tháng đầu năm 2024, có hơn 1.100 phụ nữ trong độ tuổi 15 - 49 tuổi có chồng, chưa sinh con do bệnh lý. Nhóm này cần được quan tâm, hỗ trợ cung cấp dịch vụ khám và điều trị bệnh tại cơ sở y tế công lập chuyên khoa. Ngoài ra, đội ngũ cán bộ, cộng tác viên dân số và cán bộ y tế cần tập trung tuyên truyền tư vấn phụ nữ trong độ tuổi sinh sản phòng ngừa hiếm muộn.

Ngày Dân số Thế giới 11/7 năm nay mang chủ đề: “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”

Từ khi ngành dân số thành phố chuyển trọng tâm công tác từ dân số - KHHGÐ sang dân số và phát triển, ngành dân số địa phương đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Giai đoạn trước, cán bộ, cộng tác viên dân số chủ yếu tuyên truyền các cặp vợ chồng thực hiện KHHGÐ, mỗi cặp vợ chồng nên dừng lại ở 2 con để nuôi dạy tốt. Khi đó, nguồn kinh phí cấp cho công tác dân số cũng dồi dào, từ trung ương đến địa phương. Nhưng hiện nay, kinh phí liên tục cắt giảm và chậm cấp, ngành dân số địa phương lại đảm đương rất nhiều nhiệm vụ quan trọng, từ vận động nâng mức sinh đến tầm soát trước sinh và sơ sinh, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi,… Với mục tiêu nâng mức sinh, cần phải có chiến lược lâu dài, trong đó ngành dân số thay đổi giải pháp tuyên truyền, tăng cường sự phối hợp của cả hệ thống chính trị và cần có nguồn kinh phí thỏa đáng cho chiến lược tăng mức sinh.

Trong giai đoạn mới sáp nhập, thực hiện chính quyền 2 cấp như hiện nay, công tác Dân số cần được triển khai thống nhất trên địa bàn theo đúng định hướng chung của cả nước: “Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Chính vì vậy, đầu tháng 6/2025, Theo Pháp lệnh Dân số mới được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, mỗi cặp vợ chồng, cá nhân được quyết định về thời gian sinh con, số con. Cụ thể, mỗi cặp vợ chồng được quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng trên cơ sở bình đẳng.

Việc sửa đổi này nhằm khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng, tránh để mức sinh giảm quá thấp, không đạt mức sinh thay thế - điều có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững về kinh tế, xã hội, an ninh và quốc phòng trong tương lai. Việc sửa đổi văn bản pháp luật quy định về số con là một trong những nội dung nhằm duy trì mức sinh thay thế, tránh mức sinh tiếp tục giảm thấp trong thời gian tới.

Do đó, ngày Dân số Thế giới 11/7 hàng năm là dịp để mỗi quốc gia nhìn lại những nỗ lực trong lĩnh vực dân số, từ đó thúc đẩy những hành động cụ thể, bền vững vì chất lượng cuộc sống của người dân hôm nay và các thế hệ mai sau. Đây là dịp để các quốc gia cùng đánh giá, thúc đẩy những chính sách dân số hiệu quả, đảm bảo quyền sinh sản và chất lượng cuộc sống cho mọi người dân, đặc biệt là phụ nữ và thanh, thiếu niên.